Przez cały czas w muzycznym świecie istniało wiele etykietek, definiujących wizerunek i brzmienie. W obrębie tych terminów-worków funkcjonuje też mnóstwo pomniejszych, zbierających zespoły niszowe pod względem muzyki czy wyglądu. Te klasyfikacje wykroczyły już poza uznawane na całym świecie terminy, pojawiły się takie, których znaczenie może różnić się nie tylko w zależności od kraju czy kultury, ale i nawet poszczególni ludzie mogą pojmować je inaczej. Rozważmy na przykład termin “Johnny’s”. Kiedyś używano go do opisywania artystów należących do japońskiej agencji Johnny’s Entertainment. Obecnie samo pojęcie “Johnny’s” natychmiast przywodzi na myśl artystę o specyficznym brzmieniu i wizerunku - wydaje się nawet akceptowalnym opisywanie podobnych zespołów przez mówienie, że przypominają nam “Johnny’s".
Jednak pomimo tych etykiet i klasyfikacji jeden styl w muzycznym świecie cały czas pozostaje otoczony chmurami niepewności: styl visual. Co to
znaczy “visual"? Czy jest to glam rock? A może visual kei? Czy jest to emo lub gotyk? A może po prostu - jak wskazuje nazwa - chodzi tu o wygląd? Dzisiaj pójdziemy krok dalej i przyjrzymy się korzeniom visual kei oraz postaramy się odkryć część prawdy kryjącej się za tą muzyczną enigmą.
Definicja muzyki w stylu visual
Przemysł muzyczny od wieków wykorzystywał kostiumy oraz makijaż, poczynając od oper oraz wczesnych musicali. W czasach narodzin bluesa wytwórnia
Motown oraz takie popularne zespoły z lat 60-tych, jak
The Beatles, używały pasujących i uzupełniających się strojów, by uczynić występy mocniejszymi. Już na początku lat 70-tych efekty wizualne zyskały nowe znaczenie i tak zrosły się z muzyką, że bez nich nie jest ona po prostu taka sama. Także w tym czasie narodził się nowy gatunek: glam rock.
Powstały w Wielkiej Brytanii glam rock w swojej najczystszej postaci może być definiowany jako styl muzyczny, zaliczani do którego wykonawcy noszą ekstrawaganckie ubiory, szalone makijaże i nastroszone włosy. Ze względu na nieskrępowane użycie brokatu, gatunek ten jest czasami nazywany "glitter rock”. Glam rock jest często porównywany do stylu androgynicznego, jako że glamrockowi artyści często noszą kostiumy graniczące z androgynicznymi - w przypadku większości kostiumów zespołów visual kei staje się to regułą.
1 Z biegiem czasu, jak wszystkie muzyczne style, glam rock ewoluował. W połowie lat 90-tych rozpoczęła się nowa era glam rocka, którą autorzy książki
"Visual Kei no Jidai" nazywają “neo-glamem”. Terminu tego używa się do opisywania takich artystów jak
Marilyn Manson.
Zaledwie kilka lat po glam rocku narodził się także gothic rock. Początkowo inspirowany wczesnym angielskim punkiem, styl ten szybko skręcił w mroczniejsze rejony i dzisiaj jest kojarzony z ciemnymi ubraniami oraz mrocznym wizerunkiem, głęboko introspektywnymi lub przesadnymi tekstami i zazwyczaj cięższymi kompozycjami. Dzisiejszy gothic rock wytworzył szereg podgatunków i jest ogólnie akceptowanym stylem muzycznym i wizualnym.
2
Jako że glam i gothic rock stopniowo się zmieniają, powstały kontrowersje na temat tego czy dani artyści wykorzystujący makijaż i kostiumy są "glam" lub "gothic", czy nie. To z kolei rodzi pytanie, gdzie kończy się “glam” i “gothic”, a zaczyna "visual”. Jak możemy przyporządkowywać jednego artystę do glamu, innego do gotyku, a jeszcze innego do visual kei, jeśli oni wszyscy w zasadzie robią to samo?
W sercu tego wszystkiego jest "visual"”
Biorąc pod uwagę style wizualne na całym świecie, staje się niezwykle trudnym określenie, do której etykietki przypasować niektórych artystów lub czy można ich wszystkich przyporządkować do tego samego gatunku. Ta sama komplikacja dotyczy również pewnych artystów visual kei.
Gdy patrzymy na takie grupy jak
Combichrist czy amerykańską metalową formację
Aggrotech, natychmiast łączymy je z goth rockiem - ich mroczne makijaże i kostiumy nie przypominają nic olśniewającego, jednak mają wiele punktów wspólnych z innymi gotyckimi artystami, takimi jak szwedzka grupa
Deathstars. Jednak w wielu przypadkach klasyfikacja danego artysty nie jest już taka jednoznaczna.
Chociaż glam rock to prawdziwy dziadek visual kei, dzisiejsze kostiumy i makijaże są głęboko zakorzenione w wielu rockowych podgatunkach. Wykorzystanie efektów wizualnych można dostrzec od dziesięcioleci we wszystkim: od popu i alternatywnego rocka po death metal, gotyk, industrial i muzykę elektroniczną, a wiele zespołów z całego świata stosuje je także dzisiaj. Podgatunek muzyki industrialnej “Neue Deutsche Härte” - tłumaczony jako "Nowa niemiecka ciężkość" - to kolejny przykład wykorzystywania elementów wizualnych do wzmocnienia występu. Termin ten został ukuty przez niemieckich dziennikarzy po ukazaniu się płyty
Rammsteina i dzisiaj stanowi etykietkę przypinaną dziesiątkom niemieckich zespołów visualowych, nievisualowych oraz gotyckich.
3
Trzeba pamiętać, że jest wielu visualowych artystów, którzy nie grają wyłącznie rocka i to sprawia, że ich kategoryzacja staje się jeszcze trudniejsza. Jako przykłady można przywołać
PANIC! At the Disco,
My Chemical Romance,
Tokio Hotel i
Lady Gagę. Cała czwórka często stosuje makijaż oraz różnorodne kostiumy, przy czym
Lady Gaga dodała do tego nowy wymiar, zarówno na scenie, jak i poza nią. Nie ma wątpliwości, że ci artyści są visualowi, ale czy pasuje do nich etykietka "glam"?
Podczas gdy
PANIC! i
My Chemical Romance grają alternatywnego rocka, ich wizerunek sprawił, że zaczęto je szufladkować jako "emo", z czym te zespoły się nie zgadzają. Oba nie chcą być postrzegane w ten sposób, posuwając się aż do określania tego nurtu mianem "gówna" i utrzymywania, że ich muzyka w ogóle nie przypomina brzmienia emo, bez względu na ich wygląd.
4 Nie da się ukryć, że ich inspiracje mają w sobie pewne elementy "glam rocka", ale równocześnie trudno jest przyporządkować je do tego gatunku, co sprawia, że wracamy do punktu wyjścia: "visualu".
Lady Gaga od momentu zdobycia sławy wywołuje nieustające debaty; fani określają ją wieloma mianami, od idolki po naśladowczynię, a krytycy twierdzą, że okrada ikonę visualowego popu -
Madonnę.
5 Mimo że jej muzyka waha się od popu do elektroniki, to nie ona kryje się za tym, że artystka jest tym, kim jest - odpowiada za to jej wizerunek. Jedna rzecz jest pewna: jej wygląd jest jej częścią i bez niego nie byłaby ona
Lady Gagą.
Niemiecka rockowa grupa
Tokio Hotel to wyjątkowy przypadek: została ona dostrzeżona przez fanów visual kei, spekulujących, czy jest, to czy nie zachodnia wersja zespołu visual kei. Mimo że on nigdy nie rozwiał tych wątpliwości, to ostania współpraca w magazynie "SHOXX" z
kanonem z
An Cafe tylko wzmocniła ten przypuszczalny związek.
6 Pytanie, gdzie powinno się przyporządkować ten zespół, wywołuje niekończące się debaty
7, nawet niektórzy artyści visual kei nie są pewni, gdzie powinni go umieścić. Zapytany o to,
ShuU z
girugamesha wyjaśnił: "(...) słyszałem od niemieckich fanów visual kei, że kwestionują oni visualowość Tokio Hotel. Dobrą rzeczą jest to, że przekazują oni visualowe inspiracje innym krajom. (...) słyszałem, że mają visualowe inspiracje, ale nie są jeszcze zbyt popularni w Japonii, dlatego też ciężko powiedzieć [czy są visual kei]".
8
Innym sztandarowym przykładem gatunkowej niepewności jest niemiecki zespół
Cinema Bizarre. Kilku członków przybrało sobie japońskie imiona sceniczne, a sama grupa kreuje swój wizerunek na przypominający visual kei. I chociaż każdy z należących do niej muzyków otwarcie wyraża zainteresowanie tym stylem, to zagraniczne media zaklasyfikowały go jako “glam rock” - mimo wyraźnych wpływów visual kei.
9
Pomijając to, gdzie naprawdę należą
Tokio Hotel i
Cinema Bizarre, szczerość fanów w wyrażaniu opinii oraz toczone gorące debaty na temat czy są to zespoły visual kei, czy nie, przynoszą nowy problem: czy visual kei jest
wyłącznie japoński?
Visual kei jest… japoński?
Podobnie jak japońscy naśladowcy glam rocka, którzy doprowadzili do powstania visual kei, także i przedstawiciele innych gatunków na świecie zwrócili uwagę na ten styl i z kolei oni próbują naśladować visual kei. Jeszcze przed zachodnimi próbami istniały już w Azji Wschodniej imitacje grup visual kei, w tym jeden z prekursorów tego trendu chiński
Silver Ash, a także koreańskie
TRAX i
EVE.
Przez lata amerykańskie i europejskie zespoły próbowały swoich sił w visual kei, a fani obserwowali wzrost ilości niejapońskich grup, które celowo przyporządkowywały siebie do tego nurtu. Niektóre z tych formacji śpiewały i tworzyły japońskie teksty, ale inne po prostu naśladowały elementy wizualne, a piosenki wykonywały w ojczystych językach.
Podczas gdy zachodnie naśladownictwo visual kei to wyraźny ruch w kierunku zdobycia akceptacji mainstreamu, znajduje się pod mocnym ostrzałem krytyki niejapońskich zwolenników tego nurtu. Jeden z włoskich fanów powiedział: "Visual kei jest
japoński. Te zachodnie zespoły pozujące na visual kei są po prostu śmieszne".
10 Takie opinie nie są odosobnione i wiele zachodnich, niejapońskich zespołów visual kei jest postrzeganych nie tylko jako "sztuczne", ale mają większe problemy z zebraniem publiczności niż japońscy artyści, a także trudności z dotarciem do mainstreamowej publiczności ze względu na to, że ich grupa docelowa jest tak specyficzna.
Jednakże zachodnie zespoły visual nie są jedynymi narażonymi na krytykę: obcokrajowcy z Zachodu będący członkami japońskich grup visual kei także spotykają się z pogardą ze strony zachodnich fanów. Jednym z przykładów może być
Jimi Aoma, Kalifornijczyk, obecnie były basista
Chemical Pictures. Mówiący płynnie po japońsku
Aoma od wielu lat mieszka w Japonii i był bardzo dobrze przyjmowany przez zespoły visual kei oraz japońskich fanów. Zapytany o negatywne doświadczenia, odpowiedział: "Zdecydowana większość krytyki spotkała mnie ze strony ludzi z Zachodu. Mówili, że jestem brzydki, mówili, że jestem idiotą czy kretynem, byli ogólnie rzecz biorąc bardzo przeciwni idei nie-Japończyka w japońskim zespole".
11
Aoma nie jest odosobniony w swoich doświadczeniach i to takie problemy jak ten uniemożliwiają visual kei odpowiednie rozpowszechnienie w społeczeństwie i integrację z mainstreamem. Jeden z amerykańskich fanów zwięźle to ujął: "Poza Japonią ta scena nie istnieje, dozwolone są tylko lokalne zespoły, które zachęca się do rozwoju. Visual kei ma swoje korzenie w japońskich lokalnych grupach naśladujących te zagraniczne. Gdyby japońska młodzież w latach 80-tych zignorowała je wszystkie jako "nieamerykańskie", nie mielibyśmy teraz ery visual kei".
12
Sami artyści visual kei także prezentują różne punkty widzenia. Podczas gdy według
MIYAVIego “jrock należy do oryginalnej japońskiej kultury",
Isshi, były wokalista
Kagrry, sądził inaczej: "Pierwotnie noszenie kostiumów czy makijażu zostało zainspirowane amerykańskimi zespołami rockowymi. Potem my przekształciliśmy amerykańską kulturę w swoją własną, [tworząc] visual kei".
13
Zapytani, czy ich zdaniem visual kei jest zdecydowanie japoński, członkowie
girugamesha udzielili interesującej odpowiedzi: "Visual kei zaczął się pod wpływem glamrockowych makijaży takich zespołów jak
KISS czy
Marilyn Manson. Kiedy ludzie zaczynają określać zespoły z innych krajów mianem visual kei, wszystko staje się bardzo trudne do rozróżnienia".
Krytyka ekspansji visual kei oraz udzielania się w tym nurcie nie tylko muzyków japońskiej narodowości nie wydaje się być dylematem, z którym zmaga się fandom jako całość, ale jest raczej specyfiką zachodnich fanów. Tak jak w przypadku
Jimiego
Aomy - jego obecność na japońskiej scenie została bardzo dobrze odebrana, a on sam zauważył w wywiadzie, że “(...) w przeciągu trzech lat tylko jedna osoba japońskiej narodowości powiedziała mi coś nieprzyjemnego”.
14 Zdaje się, że ma tu miejsce odwrócenie ról co do poczucia potrzeby zachowania dziedzictwa narodowego, jako że początkowi fani tego muzycznego stylu, Japończycy, zdają się być najbardziej zgodni i otwarci na nie tylko globalizacyjne aspekty tego muzycznego stylu, ale i zachodzące w czasie transformacje, przy czym zagraniczni fani skupiają się na zachowaniu wierności japońskim "korzeniom".
15 Nawet dzisiaj tylko 53% fanów oświadczyło, że mogłoby słuchać niejapońskich artystów visualowych naśladujących ten styl.
16 Bez powszechnej akceptacji fanów visual kei jest mała nadzieja na to, że także ogół społeczeństwa zaakceptuje taki styl muzyczny, który jest potępiany przez część własnych zwolenników.
Moda? Muzyka? Co to jest “visual kei”
Nie istnieje wspólne stanowisko na temat tego, czy visual kei to styl muzyczny, czy raczej styl mody.
17 Musimy wziąć pod uwagę, że jeżeli usunie się elementy wizualne, visual kei może po prostu przestać istnieć i zostać podzielony pomiędzy inne muzyczne kategorie, zaczynając od poprocka przez alternatywę po death metal.
Kiedy artyści visual kei zaczynają pozbywać się kostiumów i makijażu, zaczynają też z kolei opuszczać ramy tego stylu. Podczas gdy termin "visual kei" staje się szufladką, z której większość artystów nie może w pełni uciec, są tacy, którym się udało. Zespoły jak
DIR EN GREY,
GLAY i
L’Arc~en~Ciel rzadko są obecnie określane mianem “visual kei”; w haśle na Wikipedii poświęconym tej pierwszej grupie można przeczytać, że jest formacja grająca "japoński metal", która "pierwotnie należała do nurtu visual kei".
18
Wychodząc poza visual kei i przyglądając się innym stylom wizualnym, takim jak glam, gotyk czy emo, można dostrzec, że jeżeli odrzuci się kostiumy, makijaż i ekstrawagancką scenografię sceniczną, ponownie pozostaje się z jednym tylko elementem: muzyką. Porównując ze sobą te różne style, zauważamy, że moda rzeczywiście się zmienia, od kolorowo przyjemnego wyglądu członków zespołów po wręcz przerażający wizerunek gotyckich grup deathmetalowych. To sprawia, że trudno obalić fakt, iż "visual" to rzeczywiście świadomy wybór mody. Mimo że tych artystów łączy ze sobą jeden wspólny element, jest po prostu niemożliwym objęcie ich wszystkich jednym gatunkiem.
Efekty wizualne i akceptacja przez muzykę mainstreamową
Warto także podkreślić, że większość zachodnich muzyków visualowych jest akceptowanych przez mainstreamową publiczność na całym świecie, podczas gdy visual kei cięgle nie uzyskał takiego statusu; niektórzy z artystów visual kei podają nawet
Marilyna
Mansona jako swoją inspirację.
19 Mimo że fani glam rocka, visualowego stylu muzycznego oraz visual kei są uważani za słuchających jednego stylu muzyki, to ich gusta nie muszą się zazębiać. Dobrym przykładem tego jest
Tokio Hotel: fani visual kei otwarcie przyznają się do słuchania tej muzyki, ale odmawiają akceptacji
Tokio Hotel i vice versa.
20
Podczas gdy elementy wizualne stanowią bez wątpienia źródło napięć przeszkadzających w osiągnięciu popularności visual kei w obrębie mainstreamu, jak się to ma w Japonii ze względu na jego niezgodność ze społeczną naturą, nie jest to jedyny powód; jeśli usunęlibyśmy cały glamour, ten styl by nie istniał. Z tego wniosek, że najważniejsza przyczyna braku równorzędnej popularności obydwu gatunków, zarówno visual kei, jak i visualowego stylu muzycznego, musi leżeć gdzie indziej.
Było wiele spekulacji na temat tego, czy to bariera językowa stanowi główną przeszkodę, którą visual kei musi pokonać, lecz ta teoria nadal wzbudza wątpliwości.
Rammstein i
Tokio Hotel to zaledwie dwa przykłady spośród wielu zespołów, które zyskały sławę, wykorzystując swój ojczysty język. Na przykład
Du Hast Rammsteina pod koniec lat 90-tych był często puszczany w amerykańskich stacjach radiowych i telewizyjnych i trafił na dwudzieste miejsce amerykańskiego notowania Billboardu.
21 Należy przypomnieć, że obie grupy mają na swoim koncie dwujęzyczne wydawnictwa, ale ich ogólne osiągnięcia udowadniają, że nieanglojęzyczne formacje mogą rzeczywiście odnieść sukces na międzynarodowej mainstreamowej scenie muzycznej.
Podsumowanie
Odkąd zajęliśmy się odkrywaniem świata muzyki inspirowanej visualem, stało się jasne, jak bardzo to staje się zagmatwane, gdy dowolnie przypasowuje się etykietki do każdego artysty, który nosi kostium czy makijaż; sprawa staje się jeszcze trudniejsza, gdy staramy się przyporządkować ich do konkretnego typu visualu. Na koniec wszystkie drogi w visualowym stylu muzycznym nieuchronnie prowadzą do wpływu jednego elementu: mody.
Bądź z nami w następnym tygodniu, kiedy to będziemy zajmować się cyfrowymi wydawnictwami oraz obecnością visual kei na rynku zagranicznym.
_______________________________________________________________
[1] Glam Rock [dok. elektr.] http://en.wikipedia.org/wiki/Glam_rock#cite_note-Encarta-0 [dostęp: 2011]
[2] Gothic Rock [dok. elektr.] http://en.wikipedia.org/wiki/Gothic_rock [dostęp: 12.06.2011]
[3] Neue Deutsche Harte [dok. elektr.] http://en.wikipedia.org/wiki/Neue_Deutsche_H%C3%A4rte [dostęp: 01.06.2011]
[4] Panic! At The Disco Declare Emo "Bullshit!" [dok. elektr.] http://www.nme.com/news/panic-at-the-disco/24758 [dostęp: 15.06.2011]; Darryl Smyers (2011) My Chemical Romance Shed Their Emo Roots [dok. elektr.] http://www.dallasobserver.com/2011-05-19/music/my-chemical-romance-shed-their-emo-roots/ [dostęp: 15.06.2011; My Chemical Romance Brand Emo Shit [dok. elektr.] http://www.nme.com/news/my-chemical-romance/31256 [dostęp: 15.06.2011]
[5] Is Lady Gaga's Born This Way a Rip-Off of Madonna Classics? [dok. elektr.] http://www.eonline.com/uberblog/b225839_lady_gagas_born_this_way_rip-off_of.html " [dostęp: 15.06.2011]
[6] Tokio Hotel X Kanon (An cafe) in SHOXX March 2011 [dok. elektr.] http://www.tokiohotelindonesia.com/blogs/tokio-hotel-x-kanon-an-cafe-in-shoxx-march-2011-scans [dostęp: 15.06.2011]
[7] Do You ThinK Tokio Hotel is Visual Kei?" [dok. elektr.] http://www.facebook.com/topic.php?uid=2204351371&topic=4022 [dostęp: 2011]; Category Talk: Visual Kei Musicians [dok. elektr.] http://en.wikipedia.org/wiki/Category_talk:Visual_kei_musicians [dostęp: 2008]; Collaboration Discussion: Tokio Hotel America [dok. elektr.] http://www.tokiohotelamerica.net/forum/showthread.php?s=9c36aa485f9e3a9d5f0a5c1785745b43&t=2749 [dostęp: 2008]
[8] Interview with Girugamesh in Fairfax [dok. elektr.] http://www.jame-world.com/us/articles-74933-interview-with-girugamesh-in-fairfax-virginia.html%3Cbr%20/%3E%0A [dostęp: 15.06.2011]
[9] TBE Features: Cinema Bizarre, Visual Kei influenced band [dok. elektr.] http://www.thebanzaieffect.com/articles/ooga/tbe-features-cinema-bizarre-visual-kei-influenced-band/ [dostęp: 21.06.2011]
[10, 12,16,20] Globalizing Visual Kei Survey [dok. elektr.] http://www.jame-world.com/us/articles-73541-globalizing-visual-kei-fan-survey.html [dostęp: 11.03.2011]
[11,14] Wywiad mailowy przeprowadzony z Jimi Aomą w dn. 10.03.2011
[13,19] Globalizing Visual Kei Survey [plik wideo] http://www.youtube.com/%20watch?v=ZgJCUF7uLrg [dostęp: 20.04.2011]
[15 Wywiady mailowe z japońskimi i zagranicznymi fanami z dn. 01.02 – 25.03.2011
[17] Visual Kei [dok. elektr.] http://en.wikipedia.org/wiki/Visual_kei [dostęp: 28.05.2011]
[18] Dir En Grey [dok. elektr.] http://en.wikipedia.org/wiki/Dir_En_Grey [dostęp: 16.06.2011]
[21] Du Hast [dok. elektr.] http://en.wikipedia.org/wiki/Du_hast [dostęp: 14.06.2011] 
